Prusy Książęce (1525-1701) (Q377)

Plemiona pruskie nie wytworzyły państwowości i administracji terytorialnej przed XIII w.: W. Długokęcki, Prusy w starożytności i we wczesnym średniowieczu, [w:] M. Biskup, i in., Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, Warszawa 2008, s. 38-39, 43: "Mniejsza niż plemię jednostka terytorialna nosiła nazwę territorium (Dusburg), a także terrula, districtus. W literaturze określa się ją też jako włość, mała ziemia lub używa pruskiej nazwy pulka. [...] Podstawową jednostkę osadniczą stanowiło pole (prus. lauks, łac. campus, niem. Feld). Tworzyło ono topograficzno-gospodarczą całość, bez wytyczonych granic linearnych [...] Obraz ustroju politycznego Estów i Prusów przekazany przez źródła IX-XIII w. wyraźnie wskazuje na rozdrobnienie polityczne i brak silnych ośrodków władzy publicznej. Zasadnicze znaczenie miały wiece różnych struktur terytorialnych (prus. wayde, waite). W XIII w. funkcjonowały wiece międzyplemienne, plemienne i na poziomie małej ziemi. Wzmianki o wiecach z XIII w. dotyczą przede wszystkim wieców wojennych [...]". R. Czaja, i in. [w:] ibidem, s. 75-76: "Przywilej chełmiński, będący formalnie dokumentem lokacyjnym Chełmna i Torunia, w rzeczywistości pełnił funkcję przywileju "krajowego". Niektóre bowiem przepisy w nim zawarte dotyczyły także rycerzy (np. te, które odnosiły się do statusu prawnego dóbr obciążonych służbą wojskową), postanowienia zaś odnoszące się do monety, wymiaru łana, zwolnień celnych, wolnego targu obejmowały wszystkich mieszkańców ziemi chełmińskiej. Prawo chełmińskie służyło wyodrębnieniu z władztwa księcia Konrada obszaru poddanego kontroli Zakonu: tam, gdzie były stosowane postanowienia przywileju, sięgała władza Krzyżaków". 1309 - zajęcie Pomorza Gdańskiego, przeniesienie siedziby wielkiego mistrza zakonnego do Malborka (mimo że nie było jeszcze wtedy jasne czy Malbork zostanie stolicą państwa). 1466 - inkorporacja ziem pruskich do Korony przez króla Kazimierz Jagiellończyka doprowadziła do wybuchu wojny trzynastoletniej, na zakończenie której (pokojem toruńskim w 1466) Krzyżacy - korzystając z mediacji legata papieskiego - doprowadzili do swoistego kompromisu, w wyniku którego: Prusy Królewskie podlegały Koronie, Warmia stanowiła część Prus Królewskich, ale z dużą autonomią, Prusy zakonne stały się lennem Korony, nad którym władzę zwierzchnią sprawował Zakon.